დღევანდელ მომხმარებელს ხშირად სურსათის არა მხოლოდ გემო, არამედ სარგებლიანობაც აინტერესებს.
ზრდასრულმა ადამიანმა დღეში სურსათიდან დაახლოებით 2000 კკალ ენერგია უნდა მიიღოს
. დაბალანსებული დიეტის შემთხვევაში ამ ენერგიას ადამიანი იღებს სურსათში შემავალი სხვადასხვა ტიპის ნივთიერებებისგან: ცხიმების, ცილების, ნახშირწყლების, ორგანული მჟავების ან სპირტებისგან. ამ კომპონენტების საშუალო დღიური (სასურველი) მოხმარება შემდეგია:
| კომპონენტი | ინგლისურად | რაოდენობა |
| ცხიმი | Fat | 70 გრამი |
| მათ შორის ნაჯერი ცხიმები, არა უმეტეს | Saturates | 20 გრამი |
| ნახშირწყლები | Carbohydrate | 260 გრამი |
| მათ შორის შაქრები, არა უმეტეს | Sugars | 90 გრამი |
| ცილა | Protein | 50 გრამი |
| მარილი, არა უმეტეს | Salt | 6 გრამი |
როდესაც სურსათს მოიხმართ, წაიკითხეთ მათ ეტიკეტზე ამ კომპონენტების შემცველობა პროდუქტში და შეეცადეთ ცხრილში ჩამოთვლილ რეკომენდებულ დღიურ ნორმებში ჩაეტიოთ. ხშირად ეტიკეტზე პირდაპირ მითითებულია, პროდუქტის 100 გრამში ან ერთ ულუფაში შემავალი ცილა, ცხიმი თუ ნახშირწყალი დღიური ნორმის რა პროცენტს შეადგენს. მაგალითად ასე:
გარდა ამისა, ადამიანმა საჭმლიდან ვიტამინები და მინერალებიც უნდა მიიღოს. მათი დღიური დადგენილი ნორმები ასეთია:
| ვიტამინის დასახელება | ინგლისურად | რაოდენობა | მინერალის დასახელება | ინგლისურად | რაოდენობა |
| A ვიტამინი | Vitamin A | 800 მკგ |
კალიუმი | Potassium | 2000 მგ |
| D ვიტამინი | Vitamin D | 5 მკგ | ქლორიდი | Chloride | 800 მგ |
| E ვიტამინი | Vitamin E | 12 მგ | კალციუმი | Calcium | 800 მგ |
| K ვიტამინი | Vitamin K | 75 მკგ | ფოსფორი | Phosphorus | 700 მგ |
| C ვიტამინი | Vitamin C | 80 მგ | მაგნიუმი | Magnesium | 375 მგ |
| თიამინი | Thiamin | 1,1 მგ | რკინა | Iron | 14 მგ |
| რიბოფლავინი | Riboflavin | 1,4 მგ | ცინკი | Zinc | 10 მგ |
| ნიაცინი | Niacin | 16 მგ | სპილენძი | Copper | 1 მგ |
| ვიტამინი B6 | Vitamin B6 | 1,4 მგ | მანგანუმი | Manganese | 2 მგ |
| ფოლიუმის მჟავა | Folic acid | 200 მკგ | ფტორი | Fluoride | 3,5 მგ |
| ვიტამინი B12 | Vitamin B12 | 2,5 მკგ | სელენიუმი | Selenium | 55 მკგ |
| ბიოტინი | Biotin | 50 მკგ | ქრომი | Chromium | 40 მკგ |
| პანტოტენის მჟავა | Pantothenic acid | 6 მგ | მოლიბდენი | Molybdenum | 50 მკგ |
| იოდი | Iodine | 150 მკგ |
თუკი ეტიკეტზე ნახავთ, რომ მინერალები და ვიტამინები პროცენტებშია მითითებული, ეს პროცენტები ნიშნავს, თუ დღიური ნორმის რა ნაწილს შეიცავს ამ პროდუქტის 100 გრამი:
გარდა ამისა, სასარგებლოა ვიცოდეთ, რას ნიშნავს შემდეგი შინაარსის მითითებები ეტიკეტზე:
| დაბალენერგეტიკული | Low energy | პროდუქტის ენერგეტიკული ღირებულება არ აღემატება 40კკალ / 100 გრამზე მყარი სურსათისთვის ან 20კკალ / 100 მილილიტრზე თხევადი სურსათისთვის. შაქრის შემცვლელებისთვის, რომელიც იყიდება როგორც ცალკე პროდუქტი, 1 პორციის ენერგეტიკული ღირებულება არ უნდა აღემატებოდეს 4 კკალ. |
| ენერგიის გარეშე | Energy-free | პროდუქტი შეიცავს არა უმეტეს 4კკალ / 100 მილილიტრზე. შაქრის შემცვლელებისთვის, რომელიც იყიდება როგორც ცალკე პროდუქტი, 1 პორციის ენერგეტიკული ღირებულება არ უნდა აღემატებოდეს 0,4 კკალ. |
| ცხიმის დაბალი შემცველობა | Low fat | ცხიმის შემცველობა პროდუქტში არ აღემატება 3 გრამს / 100 გრამზე მყარი სურსათისთვის ან 1,5 გრამს / 100 მილილიტრზე თხევადი სურსათისთვის (1,8 გრამი/100 მილილიტრზე ნახევარ-ცხიმმოხდილი რძისთვის) |
| ცხიმის გარეშე | Fat-free | ცხიმის შემცველობა 100გრამ (100 მილილიტრ) პროდუქტში არ აღემატება 0,5 გრამს. განცხადება „X% ცხიმის გარეშე“ იკრძალება. |
| ნაჯერი ცხიმის დაბალი შემცველობა | Low saturated fat | ნაჯერი ცხიმებისა და ტრანს-ცხიმოვანი მჟავების ჯამური რაოდენობა პროდუქტში არ აღემატება 1,5 გრამს /100 გრამში მყარი პროდუქტებისთვის და 0,75 გრამს / 100 მილილიტრში თხევადი პროდუქტებისთვის და ორივე შემთხვევაში - ცხიმებისა და ტრანს-ცხიმოვანი მჟავების წილი პროდუქტის ენერგეტიკულ ღირებულებაში არ აღემატება 10%-ს. |
| ნაჯერი ცხიმების გარეშე | Saturate fat-free | ნაჯერი ცხიმებისა და ტრანს-ცხიმოვანი მჟავების ჯამური რაოდენობა პროდუქტში არ აღემატება 0,1 გრამს 100 გრამ (100 მილილიტრ) პროდუქტზე. |
| შაქრის დაბალი შემცველობა | Low sugars | პროდუქტი შეიცავს არა უმეტეს 5 გრამ შაქრებს 100 გრამზე - მყარი პროდუქტის შემთხვევაში, ან არა უმეტეს 2,5 გრამ შაქრებს პროდუქტის 100 მილილიტრზე - თხევადი პროდუქტის შემთხვევაში. |
| შაქრების გარეშე | Sugar free | პროდუქტის 100 გრამი (100 მილილიტრი) შეიცავს არა უმეტეს 0,5გ შაქრებს. |
| შაქრების დამატების გარეშე | With no added sugars | პროდუქტი არ შეიცავს არავითარ მონო- ან დისაქარიდს ან რაიმე დამატკბობელს. თუ სურსათი შაქრებს ბუნებრივად შეიცავს, მასზე უნდა იყოს მითითება „ბუნებრივად შეიცავს შაქრებს (Contains naturally occuring sugars) |
| მარილის/ნატრიუმის დაბალი შემცველობა | Low sodium/salt | პროდუქტის 100 გრამი (100 მილილიტრი) შეიცავს არა უმეტეს 0,12 გრამ ნატრიუმს (ან 0,3 გრამ სუფრის მარილს), ხოლო წყლების შემთხვევაში (გარდა ბუნებრივი მინერალური წყლებისა) - არა უმეტეს 2 მილიგრამ ნატიუმს 100 მილილიტრზე. |
| მარილის/ნატრიუმის ძალიან დაბალი შემცველობა | Very low sodium/salt | პროდუქტის 100 გრამი (100 მილილიტრი) შეიცავს არა უმეტეს 0,04 გრამ ნატრიუმს (ან 0,1 გრამ სუფრის მარილს). ნატურალურ მინერალურ წყლებზე და სხვა წყლებზე ამ განაცხადის გაკეთება არ დაიშვება. |
| ნატრიუმის გარეშე ან მარილის გარეშე | Sodium free or Salt free | პროდუქტის 100 გრამი შეიცავს არა უმეტეს 0,005 გრამ ნატრიუმს (ან 0,0125 გრამ სუფრის მარილს) |
| არ აქვს დამატებული მარილი | No added sodium/salt | პროდუქტს ან მის ინგრედიენტებს არ აქვს დამატებული არც ნატრიუმი და არც სუფრის მარილი და პროდუქტის 100 გრამი (100 მილილიტრი) შეიცავს არა უმეტეს 0,12 გ ნატრიუმს (ან 0,24 გრამ სუფრის მარილს). |
| ბოჭკოს წყარო | Source of fibre | პროდუქტი შეიცავს სულ ცოტა 3 გრამ ბოჭკოს ყოველ 100 გრამზე ან 1,5 გრამ ბოჭკოს ყოველ 100 კილოკალორიაზე. |
| ბოჭკოს მაღალი შემცველობა | High fibre | პროდუქტი შეიცავს სულ ცოტა 6 გრამ ბოჭკოს ყოველ 100 გრამზე ან 3 გრამ ბოჭკოს ყოველ 100 კილოკალორიაზე. |
| ცილის წყარო | Source of protein | ცილა უზრუნველყოფს პროდუქტის ენერგეტიკული ღირებულების სულ ცოტა 12%-ს. |
| ცილის მაღალი შემცველობა | High protein | ცილა უზრუნველყოფს პროდუქტის ენერგეტიკული ღირებულების სულ ცოტა 20%-ს. |
| [ვიტამინის/მინერალის] წყარო | Source | პროდუქტში მინერალი ან ვიტამინი წარმოდგენილია ზემოთ მითითებული დღიური რეფერენტული ნორმის სულ ცოტა 15%-ის ოდენობით. |
| [ვიტამინის/მინერალის] მაღალი შემცველობა | High | პროდუქტში მინერალი ან ვიტამინი წარმოდგენილია ზემოთ მითითებული დღიური რეფერენტული ნორმის სულ ცოტა 30%-ის ოდენობით. |
| შეიცავს [ნუტრიენტს/ნივთიერებას] | Contains | ვიტამინების/მინერალების შემთხვევაში ეს განაცხადი იგივეა, რაც „წყარო“. სხვა ნუტრიენტების/ნივთიერებების შემთხვევაში იგი სურსათში წარმოდგენილი უნდა იყოს იმ რაოდენობით (და იმ ფორმაში), რომელსაც კვებითი ან ფიზიოლოგიური თვალსაზრისით დადებითი ეფექტის მოტანა შეუძლია. |
| გაზრდილი ოდენობით [ნუტრიენტის დასახელება] | Increased | პროდუქტი შეიცავს ნუტრიენტს სულ ცოტა 30% მეტი რაოდენობით, ვიდრე მსგავსი პროდუქტები და (ვიტამინებისა და მინერალებისთვის) სულ ცოტა დღიური ნორმის 15%-ის ოდენობით. |
| შემცირებული ოდენობით [ნუტრიენტის დასახელება] | Reduced |
პროდუქტი შეიცავს ნუტრიენტს სულ ცოტა 30% ნაკლები რაოდენობით, ვიდრე მსგავსი პროდუქტები. გამონაკლისი:
დამატებით:
|
| მჩატე | Light/Lite | ნიშნავს იგივეს რაც „შემცირებული ოდენობა“. განაცხადს თან უნდაახლდეს იმ მაჩვენებლების აღწერა, რის გამოც არის იგი „მჩატე“. |
| ნატურალურად/ბუნებრივად | Naturally/Natural | ამ ცხრილში აღწერილი თვისებები პროდუქტს/სურსათს ბუნებრივად გააჩნია/ახასიათებს |
| ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავების წყარო | Source of Omega-3 fatty acids | პროდუქტი შეიცავს სულ ცოტა 0,3 გ ალფა-ლინოლინის მჟავას (alpha-linolenic acid) ან 40 მგ ეიკოზაპენტაენის მჟავისა (eicosapentaenoic acid, EPA) და დოკოზაჰექსაენის მჟავის (docosahexaenoic acid, DHA) ჯამს ყოველ 100 გრამზე და ყოველ 100 კკალ-ზე. |
| ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავების მაღალი შემცველობა | High Omega-3 fatty acids | პროდუქტი შეიცავს სულ ცოტა 0,6 გ ალფა-ლინოლინის მჟავას (alpha-linolenic acid) ან 80 მგ ეიკოზაპენტაენის მჟავისა (eicosapentaenoic acid, EPA) და დოკოზაჰექსაენის მჟავის (docosahexaenoic acid, DHA) ჯამს ყოველ 100 გრამზე და ყოველ 100 კკალ-ზე. |
| მონო-უჯერი ცხიმების მაღალი შემცველობა | High monounsaturated fat | პროდუქტში არსებული ცხიმოვანი მჟავების სულ ცოტა 45% და პროდუქტის ენერგეტიკული ღირებულების 20%-ზე მეტი მონო-უჯერი ცხიმებიდან მომდინარეობს |
| პოლი-უჯერი ცხიმების მაღალი შემცველობა | High polyunsaturated fat | პროდუქტში არსებული ცხიმოვანი მჟავების სულ ცოტა 45% და პროდუქტის ენერგეტიკული ღირებულების 20%-ზე მეტი პოლი-უჯერი ცხიმებიდან მომდინარეობს. |
| უჯერი ცხიმების მაღალი შემცველობა | High unsaturated fat | პროდუქტში არსებული ცხიმოვანი მჟავების სულ ცოტა 70% და პროდუქტის ენერგეტიკული ღირებულების 20%ზე მეტი უჯერი ცხიმებიდან მომდინარეობს. |
სტატია მომზადდა ევროკავშირისა და შვედეთის საერთაშორისო განვითარებისა და თანამშრომლობის სააგენტოს მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში " საქართველოში სურსათის უვნებლობის სფეროში განხორციელებულ რეფორმებში სამოქალაქო საზოგადოების ჩართულობის ხელშეწყობა". პროექტს ახორციელებს ევრაზიის თანამშრომლობის ფონდი საქართველოს სტრატეგიული კვლევებისა და განვითარების ცენტრთან ერთად.
შინაარსზე პასუხისმგებელია ავტორი ლია თოდუა.
ჩვენი პუბლიკაციები ევროკავშირის სურსათის კანონმდებლობის თაობაზე იხილეთ ბმულებზე:
